7 Haziran seçimlerinde tabiri caizse artık son viraj 100 metreye girdiğimiz bugünlerde siyasi partilerin seçim beyannamesi özelinden çok anlaşılan o ki başkanlık sistemi üzerinde yoğun tartış-maların olacağı bir seçim öncesi yaşayacağımız aşikar… Geçenlerde hukukçu Prof.Dr Osman Can Akşam gazetesinde ‘’Başkanlık Sistemi ve Bilinilirliği’’ başlıklı bir makele yazdı.Can aynı zamanda anayasa mahkemesi raportörlerinden…Can diyor ki başkanlık sistemini pek de bilen yok, takım tutar gibi rejim tartışması yapıyoruz. Şu cümleler Osman Can’a ait: “Başkanlık sistemini savunanların önemli bir kısmının da akılcı gerekçelerden çok, AK Parti ve Sayın Cumhurbaşkanı’nın bu modeli yeğlemesi nedeniyle tercih ettiklerini görünce bu ihtimal (takım tutar gibi particilik) zayıf olmaktan çıkıyor… Bilgi düzeyi şu herhalde: Başkanlık sistemi diye bir şey varmış. Diktatörlükmüş, o yüzden karşı çıkılmalı. Ey Erdoğan seni başkan yaptırmayacağız. Yahut; güzel bir şeymiş, çünkü Erdoğan öyle istiyor.” Aslında Sayın Can’ın makalesinin bir bölümünü aldığımız kısımdan da anlaşılacağı üzere tartışma akılcı gerekçelerden uzak takımdaşlık duygusu perspektefinde olaya bakışımızdan kaynaklanan bir çıkmazın içerisindeyiz… Burada başkanlık mı yoksa parlamenter sistem mi sorusundan çok dünya’da uygulana gelen hem olumlu hemde olumsuz rejimlerden bir tane örnek vermek istiyorum… ABD’de başkanlık sistemi var ve mükemmel bir şekilde işliyor hiçbir sıkıntı yok fakat aynı başkanlık sistemini Suriye’de uyguladığınız anda diktetoryal bir rejim çıkıyor karşımıza… Peki aynı sistem iki farklı ülke; neden ABD’de problem yokken Suriye’de sıkıntılar,sancılar ve maalesef diktatör icad eden başkanlık? Esasında rejim diktatör icad etmez diktatörü rejimi uyguladığınız ülkenin işlevlerliği veya işlevlersizliği icad eder. Yani siz rejimi uyguladığınız ülkede denetlebilirlilği, şeffalığı ve hesap verebilirlilği üst düzey tutarsanız devlet yönetimi daha sağlıklı olur... ABD’de olduğu gibi… Fakat Suriye benzeri 2. hatta ve hatta 3. Dünya ülkelerinde aynı sistemi uyguladığınızda diktatör çıkması kaçınılmazdır… Çünkü idari vesayet, hesap vermemezlik ve keyfilik belli bir noktadan sonra diktatörü kendiliğinden çıkarır… Bu coğrafyada dünyadan asimile olmuş Beşşar Esed benzeri rejimleri paranoyaklaşır ve malaesef bugün ki trajik Suriye tablosu karşımıza çıkar... Örnekten’de anlaşılacağı üzere bizim başkanlık sistemi mi yoksa parlamenter sistem mi sorularından çok daha etkin, daha şeffaf ve daha akılcı yönetim sistemleri üzerinde tartışmamız gerekmektedir… İktidar partisi yanlılarının düşündükleri gibi ne başkanlık sistemi harkülade; ne de muhalefet partileri yanlıları gibi dünyanın en kötü rejim sistemi. Sorun; eğer siz iki rejimde de devlet yönetim erklerini bağımsız kılmadığınız sürece devam edecektir. Önemli olan bağımsız yargı, bağımsız yasama ve bağımsız yürütmeye işlevlerlik kazandırıp bu sistemler üzerindeki denetlenebilirliliği sağlıklı hale getirmektir… Bugün Avrupa’nın önemli ülkelerine baktığımızda bir çoğunda parlamenter sistem sorunsuz işlemektedir… Sayın Cumhurbaş-kanımız kusura bakmasınlar ama ABD ve diğer dünya ülkelerindeki başkanlık sistemini örnek gösterip ‘’bizde uygularız onların uyguladığı gibi’’ demek en basit tabiri ile yüzeyselliktir. Her ülkenin siyasi dokusu farklılık gösterir… Başkanlık veya parlamenter sistemi tartışmalarından çok biz ülke olarak zihniyetimizi değiştirmeliyiz… Bugün hemen bütün partiler gelir geçer hemen hepside kapanabilir… Ama Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır… Parti milliyetçiliğini bırakıp ülke milliyetçiliğine uyandığımız bir Türkiye dileğiyle… Saygılar… adem_yasar@outlook.com