KÖY ENSTİTÜLERİNİN KURTARICISI HASAN CAN

Ömrünü Köy Enstitülerinin yok olmamasına adayan gazetemiz kurucusu babamız Hasan Can, köy enstitülerinin yıkılmaması için çok çaba sarfetti.

Ulusal Basından da destek alan Hasan Can, Köy Enstitüsü Müzesi kurma aşamasındayken yaşamını yitirdi.

Ereğli Kaymakamımız Oğuz Cem MURATın ve Cumhuriyet Başsavcımız Hüseyin YAVUZun 1941-1952 yıllarında faaliyet gösteren İvriz Köy Enstitüsü yerleşkesini ziyaret ederek incelemelerde bulunmaları köy enstitüsü mezunu öğretmenleri sevindirdi.

Bu hareketi köy enstitülerine değer verildiğinin bir göstergesi olarak yorumlayan eğitimciler, köy enstitüleri yaşatılmalı dedi.

İŞTE GAZETEMİZ KURUCUSU KÖY ENSTİTÜSÜ MEZUNU BABAMIZ HASAN CANIN VERDİĞİ MÜCADELE DOLU YAZISI

Gençliğimde okumuş olduğum İvriz Köy Enstitüsünden aldığım eğitimin dürtüsü ile bu okuldan halk yararına neler kazandığımı anımsıyorum...

Köy enstitüleri hakkında ve de öncelikle İvriz Köy Enstitüsü ile ilgili olarak arşivimde 200 sayfalık bir kitapçık yazacak kadar dokümanım var.

Ancak, 86 yaşın verdiği yorgunluğun yanı sıra okuyucularımın da fazla zamanlarını meşgul etmek istemiyorum. İçimdeki çektiğim özlemi çok kısa da ayrıntılara girmeden özetliyorum...

Oldukça cılız incelemelerime göre köy enstitülerinin ilk tasarımını Ulu Önder Atatürk başlatmıştır. O'nun vefatından sonra Cumhurbaşkanı olan merhum İsmet Paşa, bu tasarımı hayata geçirmek istemiştir. Bu amaçla Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ile ilköğretim genel müdürü İsmail Hakkı Tonguç babadan enstitülerin kurulmasını istemiştir.

17 Nisan 1940 tarihinde 3803 sayılı yasa ile kurulan köy enstitüleri kırsal yöre halkının OKUR-YAZAR OLACAĞINDAN kuşkulanan etkili toprak ağaları­nın TBMM'de kazan kaldırmaları sonucu 1954 yılında kapatılmış, öğretmen okuluna dönüştürülmüştür...

Rahmetli İsmet Paşa, toprak ağalarının gösterdiği tepki karşısında Hasan Ali Yücel'den Enstitü sayısının artırılmasını istemiştir. Bu amaçla rahmetli İsmail Hakkı Tonguç baba görevlendirilmiş olup okul sayısı 17'den 21'e çıkarılmıştır. İvriz Köy Enstitüsü de sonradan açılan 4 okuldan birisidir.

İvriz köy enstitüsü 1941'de Halkapınar'da eğitime başlamış olup 26 Haziran 1942 de bugünkü yerine taşınmıştır.

Tüm köy Enstitülerinden 1940'dan 1954 yılına kadar 1743I erkek,1398 bayan olarak 18839 öğretmen mezun olmuştur. Bu öğretmenlerin kırsal yöre halkı ile kaynaşmaları, bazı çevreleri rahatsız etmiştir.

İvriz köy enstitüsünden de 792 öğretmen kırsal yörelere gönderilmiştir.

32 binadan oluşan İvriz köy enstitüsünden 10 tane binanın maksatlı olarak yıkılması herkesler gibi beni de derinden üzmüştür... Yıkımın devam edeceğini öğrenince bir yandan ilgililerin yanlışını sert bir ifade ile hatırlattım, bir yandan da kalan binaların korunması için kültür bakanlığına israrlı bir biçimde müracaatlar yaptım. Yaptığım müracaatım, kültür müsteşar yardımcısı sayın Abdullah Dörtlemez tarafından değerlendirilmiştir.

Sayın Dörtlemez ile yaptığım bir telefon görüşmemizde bana, Sen sadece İvriz Köy Enstitüsünün korumaya alınmasını istiyorsun. Türkiye'de 21 tane Köy Enstitüsü var. Bu okulların kalıntıları, GEÇMİŞİN ANILARINI GELECEĞE TAŞIYAN DİLSİZ TANIKLARDIR. 21 köy enstitüsünün bulunduğu 21 valiye enstitü kalıntılarının korunması için genelge gönderiyoruz. diye konuştu.

Sayın Abdullah Dörtlemez imzası ile 21 valiye gönderilen genelgenin bir sureti de bende. Zaman zaman isteyenlere fotokopisini veriyorum.

Köy enstitülerinin korumaya alınması için yaptığım mücadeleme destek veren o zamanki Cumhuriyet Gazetesi istihbarat şefi sayın Cengiz Yıldırım beyin sıcak ve samimi ilgisini hiç unutmam olası değildir. kendisini saygıyla anımsıyorum....

Sözde değil de özde kalbinde enstitü sevgisi olanlardan İvriz mezunu sayın Hüsnü Yıldırımer'den telefonla aldığım bilgilere göre bu yıl 17 Nisan'da Köy Enstitülerinin şanına yakışır bir toplantı yapılacaktır. Kendisi 1500 İvriz mezununa ulaşmış davet etmiştir. Ben de sık sık tekrarladığım gibi Vah demekle Köy Ensti­tülerini geriye getiremeyiz. Peki ya ne yapalım? Halkın çözüm bekleyen sorunlarını içtenlikle paylaşalım. Halkın önüne öyle hizmetler getirelim ki günümüz insanları Köy Enstitülerinin önemini bilsinlerde bu kurumlan kapatanlara lanet etsinler. Bu vesile ile başta Hüsnü Yıldırımer olmak üzere tüm gönüldaşlara en kalbi selam ve sevgilerimi sunuyorum.

Hasan Can

https://www.facebook.com/profile.php?id=100064506439880